Hufiec ZHP Lubliniec

Chorągiew Śląska

czerwoneharcertwoCzerwone Harcerstwo powstało z inicjatywy Organizacji Młodzieży TUR i przez tę organizację związało się z lewym skrzydłem PPS.

Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych (TUR), była to socjalistyczna organizacja oświatowo-kulturalna, prowadząca m.in. szkoły, teatry. Przy TUR powstał OM TUR i Czerwone Harcerstwo TUR. Działaczem TUR był PPS-owiec Adam Ciołkosz (patrz Wolne Harcerstwo).

Na pierwszym zjeździe OM TUR (31.01-2.02.1926) przyjęto uchwałę o utworzeniu organizacji harcerskiej, w oparciu o instruktorów, którzy opuścili ZHP z przyczyn ideowych. Należał do nich Stanisław Dubois (opuścił ZHP w 1919 jako 18-latek), kierownik referatu harcerskiego KC OM TUR, później przewodniczący Rady Głównej CzH.

Pierwsze gromady (drużyny, drużynowi zwani byli przewodnikami) CzH zakładał w 1926 w Warszawie Dubois, wraz z E. Pragierową, St. Garlickim i J. Deptułą. CzH w 1930 r. wydzieliło się z OM TUR, pozostając jednak stowarzyszone z TUR. CzH rozwinęło się przede wszystkim na terenie ośrodków przemysłowych: Warszawy, Łodzi, Gdyni, Górnego Śląska.

CzH działało głównie w środowiskach robotniczych. Stosowało metody wychowawczo-oświatowe wzorowane na ZHP, lecz mocno odbiegało od skautowego pierwowzoru. Działacze czerwonoharcerscy stawiali sobie za cel wychowanie młodzieży w duch ideałów proletariackich. Starano się wyrobić u młodzieży poszanowanie dla praw człowieka, gotowość służenia interesom klas uciskanych, poczucie sprawiedliwości, chęć niesienia pomocy słabszym oraz klasową solidarność i własną sprawność fizyczną.

Dawał temu wyraz tekst Przyrzeczenia (drugiej redakcji, 1931):

Przyrzekam uroczyście pracować nad wyzwoleniem klasy robotniczej, praw harcerskich przestrzegać, dbać o rozwój Czerwonego Harcerstwa.

oraz Prawo:

1. Czerwony harcerz uważa siebie za członka klasy robotniczej i walczy o jej wyzwolenie.(...)

3. W każdym pracującym widzi przyjaciela i brata

CzH obejmowało chłopców i dziewczęta od 12 do 16 roku życia, następnie wychowankowie przechodzili do OM TUR, PPS lub innych organizacji związkowych bądź politycznych.

Gromady na ogół były monopłciowe, choć bywały wyjątki (np. w Warszawie na 30 gromad koedukacyjna była jedna). Od 1931 roku wyodrębniono młodszą gałąź organizacji ? Czerwone Sokoły, dla dzieci od 8 do 12 roku życia. Miała ona prostszym językiem sformułowane prawo, o podobnej wymowie moralnej i ideologii.

Harcerz po trzymiesięcznym okresie próbnym (byciu ?młodzikiem?) składał uroczyste Przyrzeczenie. Na czele 6-12 osobowego zastępu stał przodownik zastępu, harcerz minimum 13-letni, o co najmniej rocznym doświadczeniu. Przewodnik gromady (ok. 5 zastępów) musiał mieć minimum 18 (później 16) lat i prezentować właściwe wyrobienie harcerskie i ideologiczne. Podstawowe prace odbywały się w zastępie: gry, ćwiczenia, zajęcia warsztatowe, pogadanki o losie i walce klasy robotniczej, wycieczki.

Zawołaniem CzH było ?Bądź Gotów?, przypominające o konieczności stałej gotowości do walki o sprawę proletariatu.

Bardzo ważny dla metodyki CzH był system samorządności. Zastęp radząc decydował o programie działania. Na obozie mógł postanowić wszystko (za wyjątkiem samodzielnej kąpieli i wycieczki do wsi ? ze względu na możliwe kłopoty z państwową policją). Rada gromady wybierała nowych przodowników zastępu. Rada Hufca mianowała nowych przewodników gromad.

W CzH nie było systemu stopni, były tylko wymagania dopuszczenia do Przyrzeczenia ? dość przystępne, oraz mianowania na przodownika i przewodnika ? obszerne i szczegółowo spisane, określające zarówno wiedzę jak i dokonania (np. doświadczenie obozowe), świadomość ideową i techniki harcerskie. Pod koniec istnienia organizacji CzH dostrzegło konieczność utworzenia systemu sprawności, bowiem te duże bloki wymagań utrudniały i zniechęcały młodych do realizacji. Regulaminu jednak przed wojną nie opracowano.

Odznaką organizacyjną był wzlatujący ptak (jaskółka?) wpisany w okrąg. Szeregowi członkowie nosili ją na tle czerwonym, przodownicy zastępu zielonym, przodownicy gromady złotym a komendanci hufca ? fioletowym.

Mundur organizacyjny męski składał się z błękitnej koszuli z naramiennikami i dwoma kieszeniami na piersiach, krótkich spodni do kolan (w kolorze jednolitym dla gromady) i podkolanówek. Nakrycie głowy stanowiła maciejówka z czerwonym sznurkiem i daszkiem, całość dopełniała czerwona chusta ściągnięta kółkiem. Mundur żeński to taka sama koszula, krótka (ale za kolana) sukienka ciemnej barwy, beret, chusta.

1933 CzH przystąpiło do Międzynarodówki Wychowania Socjalistycznego. W 1938 liczyło ok. 4-6 tys. członków skupionych w 185 gromadach.

Organem prasowym CzH był miesięcznik ?Gromada?. Cenzura państwowa często konfiskowała artykuły lub nawet całe numery (np. w 1933 numer poświęcony uroczystościom 1 maja).

CzH, jak można się spodziewać, nie korzystało z żadnych przywilejów dostępnych organizacjom popieranym przez Państwo (np. zniżek przy przejazdach koleją), a leśnictwa nie pozwalały obozować na państwowych terenach. Także ZHP starało się (za ?endeckiego? Naczelnictwa) wpłynąć na władze państwowe w celu ograniczenia swobody działania CzH.

Podczas okupacji niemieckiej członkowie Czerwonego Harcerstwa TUR działali w organizacjach konspiracyjnych związanych z ruchem socjalistycznym, lecz 1939 przyjmuje się za koniec istnienia organizacji. St. Dubois został aresztowany przez gestapo w sierpniu 1940, zginął w Oświęcimiu 21.08.1942