Historia Hufca Lubliniec

Jan Szymała ksiądz, pułkownik Wojska Polskiego, urodzony 5 maja 1889 roku w Dobrzeniu Wielkim pod Opolem. Pochodził z chłopskiej rodziny, ojciec jego nazywał się Jan, a matka Agnieszka z domu Tomala. Dzieciństwo Ks. Szymały przypada na okres germanizacji Śląska, był on najstarszy ze swego jakże licznego rodzeństwa, posiadał trzy siostry i trzech braci, którzy urodzili się w zagrodzie położonej w okolicy Opola, zachowanej w prawie kompletnym stanie do dnia dzisiejszego.

Dom rodzinny Szymałów w Dobrzeniu Wielkim

Uczęszczał on do szkoły niemieckiej, bo polskie w tym okresie nie istniały. Po ukończeniu piątej klasy Szkoły Podstawowej, mając trzynaście lat, powodowany łaską powołania, postanowił poświęcić się służbie Bogu i wstąpił wraz z trzema innymi chłopcami z Dobrzenia do Domu Misyjnego ojców Werbistów w Nysie. Był piętnastym w ciągu stu trzydziestu lat, chłopcem z Dobrzenia, który poszedł na księdza. Naukę kontynuował w Gimnazjum Misyjnym pod wezwaniem Św. Krzyża w Nysie. Pięć lat później uczył się w liceum dla werbistów w miejscowości Mödling pod Wiedniem. 4 września 1908 wstąpił do Zgromadzenia Słowa Bożego i po rocznym nowicjacie w St. Gabriel w Mödling pod Wiedniem podjął studia teologiczne i filozoficzne.

Pamiątka święceń kapłańskich - 8 września 1914r.

Święcenia kapłańskie przyjął we Wrocławiu 8 września 1914r., po czym został powołany do służby w armii niemieckiej. Po odbytym szkoleniu zostaje skierowany do szpitala wojskowego w Altheid (Polanica Zdrój) jako sanitariusz, a wreszcie mianowany kapelanem, i wysłany na front zachodni, gdzie zastaje go koniec wojny.

Ksiądz Jan Szymała w mundurze pruskim w czasie I wojny światowej

W grudniu 1918r. zostaje wikariuszem w Mikulczycach (ówczesny pow. Bytom), gdzie w najbliższym czasie odbyć ma się plebiscyt wśród ludności dotyczący przynależności Śląska do Polski lub Niemiec. W tym czasie ks. Szymała zostaje zaprzysiężony jako członek tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, która przygotowywała się do powstania, w razie interwencji armii niemieckiej, w związku z niekorzystnym wynikiem plebiscytu dla Niemiec. Bierze czynny udział w akcji plebiscytowej i II Powstaniu Śląskim.

W maju 1920 roku ks. Szymała przenosi się do Opola, gdzie prowadzi działalność agitacyjno - propagandową z ramienia Polskiego Komitetu Plebiscytowego. Zaczyna wydawać samodzielnie publikacje propagandowe i polityczne. Po niespełna dwóch latach zostaje odznaczony przez Wojciech Korfantego plebiscytową odznaką honorową, "Za dzielność i służbę ojczyźnie". Ponad to, dostaje list pochwalny ze stolicy Apostolskiej za szerzenie wiary w zgodzie z Bogiem i tożsamością Narodową.

Dyplom  - "Za dzielność i służbę ojczyźnie" - podpisany przez Wojciecha Korfantego

Ten oddział powstańczy uczestniczył w najkrwawszych bitwach powstańczych, np. operacji Kędzierzyńskiej i walkach o Górę Św. Anny, które pociągnęły za sobą wielkie straty w ludziach i sprzęcie. Miarą zasług bojowych Ks. Szymały są takie odznaczenia jak: Krzyż Walecznych, Krzyż Walecznych Śląska, Krzyż Niepodległości i Złoty Krzyż Zasługi.

W 1921 roku poszukiwany przez armię niemiecką ks. Szymała wstępuje do 74 Pułku Piechoty, który w Biedrusku pod Poznaniem oczekiwał na wstąpienie do Śląska i objęcie garnizonu w Lublińcu. Po wkroczeniu do Lublińca rozkazem Wojska Polskiego Ks. Szymała otrzymuje stopień kapitana.

Karykatura księdza Jana Szymały wykonana przez Jerzego Szwajcera w 1929r

Z dniem 2 sierpnia 1922 obejmuje kapelanię wojskową przy kościele św. Krzyża w Lublińcu. 23 lutego 1923, po wystąpieniu ze zgromadzenia oo. werbistów, został przyjęty do grona księży Administracji Apostolskiej dla Śląska Górnego. W roku 1926 ks. Szymała zostaje proboszczem lublinieckiej wojskowej parafii pw. św. Michała Archanioła. Dzięki niemu kościół owej parafii zostaje gruntownie przebudowany, w latach 1927-1929.

We wrześniu 1922r. w Lublińcu rozpoczyna swą działalność pierwsze polskie Miejskie Koedukacyjne Gimnazjum (przy ulicy Sądowej 8), jednym z inicjatorów powstania tej placówki jest ks. Szymała, tam także do 1932r. pracuje jako katecheta. Na potrzeby uczniów z Opolszczyzny utworzył w Lublińcu pierwszą bursę (internat). Kilka lat później zainicjował powstanie nowej, dużo większej - w której zamieszkać mogło 145 uczniów, z czego około 120 pochodziło z Opola, pełnij tam funkcję kierownika i wychowawcy. Zaproponował wybudowanie nowego gmachu gimnazjum - które oddano w 1929r. (dzisiejsze LO)

Ksiądz Jan Szymała wśród grona pedagogicznego Gimnazjum w Lublińcu

W 1931 roku Ks. Szymała awansuje na stopień majora, a siedem lat później pułkownika, był on jednak przede wszystkim zawodowym kapelanem wojskowym i zasadniczą jego funkcją było sprawowanie posługi pasterskiej. Podlegały mu dwa garnizony: w Lublińcu i Tarnowskich Górach z kościołem św. Anny, które to garnizony wchodziły w skład dekanatu krakowskiego diecezji polowej.

Ksiądz Jan Szymała - kapelan 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty

Pod koniec lat dwudziestych ksiądz Szymała zostaje prezesem Koła Przyjaciół Harcerstwa w Lublińcu, który to urząd piastuje do wybuchu II wojny światowej. Dzięki nowemu prezesowi ilość członków KPH się powiększa (głównie o oficerów 74 GPP). Dochody z imprez organizowanych przez Koło (bale sylwestrowe, sztuki teatralne) oraz pieniążki ze składek członkowskich zaspokajają wydatki ówczesnej Komendy Hufca. Ze środków tych kupowano: namioty, sprzęt obozowy, dofinansowywano kursy, obozy i zloty. Koło Przyjaciół Harcerstwa sfinansowało również łodzi "Iskra" dla harcerskiego zastępu żeglarskiego. Wreszcie w 1936r. Koło wraz ze swoim prezesem ufundowało dla hufca sztandar.

W 1932 roku zaproponowano kandydaturę Ks. Szymały na kapelana harcerzy w Lublińcu. Ks. Szymała wyraził pozytywną opinię na złożoną propozycję i od października 1935 roku staje się kapelanem drużyn żeńskich i męskich w Lublińcu. Po kilku owocnych latach pracy z młodzieżą Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP), nadaje Ks. Szymale odznakę "Za zasługi".

 Ksiądz Jan Szymała wśród harcerzy kręgu instruktorskiego
z Ludwikiem Klamą i z majorem Franciszkiem Żakiem z 74 GPP

W latach 1937-1939 pełni funkcję wiceprezesa Zarządu Obwodu Polskiego Związku Zachodniego w Lublińcu.

Ksiądz Szymała porządkuje cmentarz wojskowy, gdzie chowano żołnierzy niemieckich (poległych w I w. św.),  Powstańców Śląskich, a następnie oficerów polskich i ich rodziny zmarłych w okresie międzywojennym oraz stawia na 140 grobach okazałe krzyże.

Lubliniecki cmentarz wojskowy

Ksiądz Jan Szymała, pełni także funkcję kapelana Szpitala Psychiatrycznego w Lublińcu, gdzie, organizuje kaplicę.

Ksiądz Jan Szymała wraz z kadrą Szpitala Psychiatrycznego w Lublińcu

Pracując w Lublińcu, zamieszkuje w willi przy ulicy Grunwaldzkiej 11.

Willa przy ulicy Grunwaldzkiej 11,
w której mieszkał ksiądz Jan Szymała w okresie pobytu w Lublińcu

Ks. Szymała przez 17 lat spędzonych w Lublińcu, wyrobił poczucie wartości u ludności pochodzenia Polskiego, którzy w zgodzie z Bogiem czuli, że należą do całości, którą była Polska. Dzisiejsi weterani wspominają prostego, serdecznego, i darzącego ich autentyczną sympatią "księdza Jasia", z tamtych lat który w czasie wolnym od pracy dużo przebywał z nimi, ucząc ich m.in. poprawnej polszczyzny. Stolica Apostolska przyznała Ks. Szymale złoty krzyż "Pro Ecclesia et Pontifice", za działalność kościelną i duszpasterską.

Ksiądz Jan Szymała wśród dzieci pierwszokomunijnych
przed kościołem św. Krzyża w Lublińcu

Brał udział w kampanii wrześniowej, przekroczył granicę rumuńską i został internowany w obozie Calimanesti w Rumuni. Zorganizował tam szkołę dla dzieci oficerów polskich i prowadził duszpasterstwo wśród internowanych. Po przedostaniu się na teren Francji wstąpił do organizującego się wojska polskiego. Został mianowany szefem Duszpasterstwa I Samodzielnej Brygady gen. Stanisława Sosabowskiego, a od 1943 roku dziekanem 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Ksiądz pułkownik Jan Szymała w okresie służby
w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie

Od marca 1945 roku przez kilka miesięcy przebywał w Paryżu, gdzie opiekował się polskimi żołnierzami i przesiedleńcami. Następnie, od września 1945 roku do połowy 1946 roku przebywał w angielskiej strefie okupacyjnej, gdzie pełnił obowiązki delegata biskupiego J. Gawliny i szefa Duszpasterstwa Polskiego na strefę brytyjską. Sprawował opiekę duszpasterską w obozach byłych wysiedleńców przymusowych (Displaced Persons). Jego siedzibą była miejscowość Bad Oeynhausen - stanowisko Sztabu Okupacyjnego Armii Brytyjskiej.

Ksiądz Jan Szymała na spotkaniu z prezydentem Władysławem Raczkiewiczem

W listopadzie 1946 roku powrócił do kraju. Po powrocie do Polski bp Adamski 11 grudnia 1946 udzielił mu bezterminowego urlopu i pozwolił mu podjąć pracę duszpasterską w Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego. 5 grudnia 1946 został ustanowiony proboszczem parafii Wszystkich Świętych w Gliwicach. 5 maja 1954 przeszedł do parafii św. Jacka w Bytomiu. Pełnił jednocześnie funkcję dziekana dekanatu bytomskiego i członka Consilium Vigilantiae. W 1955 roku reaktywował Towarzystwo św. Alojzego i popierał działalność kulturalną na terenie parafii, za co spotkały go szykany ze strony władz komunistycznych.

Ksiądz Szymała wśród swoich parafian w Bytomiu

Ksiądz pułkownik Jan Szymała, zmarł 31 grudnia 1962r. 3 stycznia 1963 roku na terenie cmentarza parafialnego mieszczącego się przy ulicy Staffa w Bytomiu, odbył się pogrzeb ks. Jana Szymały z udziałem ks. biskupa Franciszka Jopa, który przed wyruszeniem konduktu na cmentarz parafialny wygłosił z ambony pożegnalne słowa o zmarłym kapłanie.

Pogrzeb księdza Jana Szymały - 3 stycznia 1963r.w Bytomiu

Było ono zwartą, opartą na źródłach opowieścią, eksponującą wojskową i powstańczą działalność duszpasterza, dzięki której parafianie może po raz pierwszy dowiedzieli się o jego barwnej przeszłości, ofiarnej służbie, zasługach i zaszczytach.

Niech pamięć o tym szlachetnym człowieku nigdy nie zginie.
Za to co zrobił dla ukochanej Ojczyzny jesteśmy mu to winni.

Grób księdza Jana Szymały na Cmentarzu "Jeruzalem", przy ulicy Staffa w Bytomiu

4 października 1997 roku w Liceum im. Adama Mickiewicza, miało miejsce odsłonięcie tablicy pamiątkowej dedykowanej ks. płk. Janowi Szymale.

Płyta pamiątkowa w Liceum Ogólnokształcącym im.A.Mickiewicza w Lublińcu

Poświęcenia dokonał proboszcz parafii św. Mikołaja w Lublińcu, ksiądz Józef Żurek.

Poświęcenie płyty pamiątkowej - ksiądz Józef Żurek

8 września 2007r. jeden ze szczepów naszego hufca - "Zielona 8" przyjął imię księdza pułkownika Jana Szymały.

Uroczystość nadania imienia księdza pułkownika Jana Szymały - szczepowi "Zielona 8"

2 lata później, 18 grudnia 2009r. trzy seniorki (siostry) Harcerskiego Kręgu Królowej Jadwigi: hm. Krystyna Rożniewska, Eugenia Wajoras oraz Wacława Budzyńska ufundowały szczepowi piękny sztandar.

Eugenia Wajoras oraz Wacława Budzyńska przekazują ufundowany przez siebie sztandar

Zgodnie z ceremoniałem ZHP Komendantka Hufca hm. Aleksandra Miedźwiedzik przekazała go na ręce Komendanta Szczepu phm. Henryka Budzyńskiego, po czym nastąpiła jego prezentacja przed uczestnikami uroczystości.

Komendant szczepu Zielona 8 - phm Henryk Budzyński oraz druh Marek Budzyński
podczas uroczystości przekazania sztandaru

Zapraszamy do obejrzenia filmu, opowiadającego o życiu i działalności księdza pułkownika Jana Szymały. Autorami filmu są: Mateusz Beldzik, Michał Czuma oraz Bartosz Pradela.

Opracowane na podstawie:
J.Pelc-Piastowski, Szlak Czarnych Orłów tom.I, Katowice 2002
M. A. Mastalirz, 74 Górnośląski Pułk Piechoty, Lubliniec 2000
J.Bula, Harcerstwo na terenie miasta Lublińca w latach 1920-1949, Kraków 2000
Dzieje kościoła św. Krzyża w Lublińcu - strona internetowa Parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Lublińcu
ks. A.Gogolewski - Elston, Rozkaz Wewnętrzny Biskupa Polowego Wojsk Polskich, Dział nieurzędowy, Warszawa 1939 
M.Berbesz - "Ks.płk. Jan Szymała - Kapelan żołnierskich dusz", Nasza Służba, Warszawa 2014
Archiwum Państwowe w Katowicach - Hufiec Lubliniec

Zdjęcia:
J.Pelc-Piastowski, Szlak Czarnych Orłów tom.I, Katowice 2002
M. A. Mastalirz, 74 Górnośląski Pułk Piechoty, Lubliniec 2000
Zbiory prywatne rodziny Szymała-Śliwińska
Zbiory prywatne - Alojzy i Marcin Gajek
Zbiory prywatne - Marian Berbesz
Zbiory parafia św Jacka w Bytomiu
Zbiory prywatne - Bartłmiej Zbączyniak
Muzeum Internetowe Pamiątek Historycznych LO w Lublińcu