Początki 1920-1921r
W 1920r. na Górnym Śląsku rozpoczęły się przygotowania do Plebiscytu. W lutym 1920r. w Bytomiu powstał Polski Komisariat Plebiscytowy, którym kierował Wojciech Korfanty. Do prowadzenia kampanii plebiscytowej w terenie brakowało zarówno pieniędzy jak i ludzi. Komisariat wystosował więc odezwę, prosząc o pomoc.
Pracownicy Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu w 1920r.
W odpowiedzi na apel z Bytomia przyjechało z Polski na Górny Śląsk ponad 1000 ochotników, przeważnie młodzieży akademickiej. Wśród nich instruktorzy i instruktorki harcerskie, które wsparły tworzącego pierwsze drużyny na Śląsku - Miłosza Sołtysa, wśród nich byli między innymi: Marian Kukla ze Lwowa; Antoni Olbromski i Jan Wawrzyniak z Poznania; Janina Opieńska, Halina Piotrowska oraz Adrianna Zawadzka z Warszawy; a także Władysława Keniżanka, Anna Gontarska i Halina Popowiczówna z Poznania. 30 lipca 1920r. postanowiono utworzyć dwie sekcje Inspektoratu Harcerskiego: męską i żeńską.
Od lewej leżą druhowie: Jan Wawrzyniak, Miłosz Sołtys, Marian Kukla, Antoni Olbromski
siedzą powyżej druhny: Anna Gontarska, Jadwiga Sołtysowa, Władysława Keniżanka
Czarny Las - 1920r.
Inspektorat - 16 sierpnia zorganizował pierwszy kurs harcerski w Czarnym Lesie (Woźniki) w majątku państwa Niegolewskich (w okolicy granicy z Polską).
Pałacyk w Czarnym Lesie, majątku państwa Niegolewskich
kwiecień 2016r.
W kursie uczestniczyło 21 chłopców. Część uczestników kursu wzięła udział w II Powstaniu Śląskim (19-25 sierpnia 1920r). Jest prawdopodobne, że wśród nich był mieszkaniec Lublińca - Teodor Musielok.
Kuchnia obozowa na kursie w Czarnym Lesie - 1920r.
W tym też czasie w Katowicach - działa i szkoli śląskich harcerzy na kursach sanitarnych, doktor Emil Cyran, twórca Oddziałów Polskiego Czerwonego Krzyża w Katowicach, a następnie dyrektor Śląskiego Zakładu Psychiatrycznego w Lublińcu. W latach późniejszych współpracował z księdzem Janem Szymałą, który w okresie przedwojennym był kapelanem Zakładu Psychiatrycznego.
Dr. Emil Cyran, na zdjęciu drugi od lewej wraz z księdzem Janem Szymałą
Kolejne kursy 10 dniowe odbyły się w Patoce (znajdował się tutaj biuro powiatowe Polskiego Komisariatu Plebiscytowego na powiat lubliniecki), gdzie dyrektor majątku - pan Stanisław Breliński udostępnił harcerzom na potrzeby kursu niezamieszkały pałac. Zostały zorganizowane dla chłopców: 13-23 września, dla dziewcząt 27 września do 7 października.
Drużyna kursowa im. Wincentego Janasa w Patoce - 1920r.
W kursach wzięło udział ponad 150 osób z niemal wszystkich powiatów Śląskich. Na zakończenie ostatniego kursu przybyła delegacja Wydziału Plebiscytowego przy Naczelnictwie ZHP z księdzem Janem Mauersbergerem, który wręczył drużynom górnośląskim - sztandar (jest wielce prawdopodobne, że w kursie tym wzięła udział młodzież z powiatu lublinieckiego).
Sygnalizacja na kursie w Patoce - 1920r.
Podczas kursów urządzano wycieczki nad granicę Polski, by pokazać "żołnierza polskiego" (kursanci przechodzili na drugą stronę granicy, by np. zerwać na pamiątkę "kwiatki z Polski"). Kursanci uczyli się pieśni narodowych. Harcerki zaśpiewały na dworcu Lublinieckim - "Rotę". Uczyli się technik harcerskich, ale przede wszystkim dowiadywali się co to jest Polska, poznawali jej kulturę i uczyli się patriotyzmu.
Dworzec kolejowy w Lublińcu - około 1920r.
Przy pomocy kursantów z Patoki i Czarnego Lasu - zaczęto tworzyć drużyny harcerskie. Traktowane jednak były one jako drużyny przygotowawcze. Rzadko dochodziło do składania przyrzeczenia harcerskiego. Stawiano bardzo duże wymagania w stosunku do członków drużyn harcerskich.
Cały teren podzielono na na kilka obwodów, po 8 męskich i żeńskich (obwody odpowiadały mniej więcej powiatom). Na czele obwodów stali kierownicy lub instruktorzy. Prowadzili oni często po 3, 4 zbiórki dziennie w różnych, często oddalonych od siebie miejscowościach.
Na terenie powiatu lublinieckiego - za który odpowiedzialny był kierownik Marian Kukla (19 lat). Pierwsze męskie harcerskie drużyny powstały już w połowie 1920r. Pierwszą była założona przez Halinę Popowiczównę - w czerwcu 1920r. Męska Drużyna Harcerska im. Tadeusza Kościuszki w Koszęcinie. W listopadzie po kursach w Patoce - powstały drużyny w Mokrej, Jeżowej i Sierakowie (3 i 5 października) prowadzone przez druhnę Władysławę Keniżankę, a także drużyny w Psarach (drużynowy - Zuk), Kaletach (drużynowy Korcelik), Boronowie i Strzebinu (drużynowy - Marian Kukla). Drużyny liczyły od 10 do 25 osób.
Jeżeli chodzi o drużyny żeńskie, to pierwsza także powstała w Koszęcinie - za sprawą druhny Haliny Popowiczówny i była to Żeńska Dużyna Harcerska im. Marii Konopnickiej (założona 12 września 1920r), kolejne drużyny powstawały pod opieką druhny Władysławy Keniżanki w: Molnej (2 październik) ŻDH im. Królowej Wandy, Sierakowie (18 października) ŻDH im. Królowej Jadwigi, Jeżowie (23 października) ŻDH im. Królowej Dąbrówki i Wędzinie (26 października) ŻDH im. M. Konopnickiej. W listopadzie pod opieką druhny Popowiczówny powstały drużyny w: Boronowie (8 listopada) ŻDH im. Wincentego Janasa i Kaletach (18 listopada) ŻDH im. Królowej Jadwigi. Drużyny liczyły od 32 do 12 harcerek.
23 października 1920 roku przyjęto oficjalnie nazwę Związek Harcerstwa Polskiego na Górnym Śląsku.
28 listopada 1920r. w Bytomiu, odbył się I Zlot Drużyn Harcerskich Górnego Śląska (należy z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, ze wzięły w nim udział drużyny z powiatu lublinieckiego). Zbiórka odbyła się w domu narodowym "Ul". Po uroczystym nabożeństwie, obyło się poświęcenie sztandaru. Następnie odbyły się popisy harcerzy na wolnym powietrzu, przedstawienia teatralne, oraz pokaz filmów harcerskich.
Dom Narodowy "Ul" w Bytomiu - lata 70-te
W Zlocie wzięło udział 568 harcerek z 44 drużyn, oraz 496 harcerzy z 27 środowisk, oraz goście z Polski. Dla wielu drużyn - Zlot był pierwszą większą zbiórką, dla wszystkich zaś pierwszym publicznym występem. Władze koalicyjne zabroniły organizacji pochodu ulicami miasta, za to grupy harcerzy i harcerek maszerowały przez miasto śpiewając pieśni: "Wszystko co nasze", "Myśmy przyszłością narodu" czy "Ospały i gnuśny".
I Zlot Drużyn Harcerskich Górnego Śląska w Bytomiu w 1920r.
Drużyny prowadzone były w bardzo trudnych warunkach. Przede wszystkim brakowało instruktorów. Harcerze i harcerki zaczepiani byli przez Niemców, w szkołach, w terminach zbiórek, nauczyciele organizowali uczniom zajęcia, tworzone były konkurencyjne organizacje młodzieżowe o charakterze wyraźnie niemieckim. Bardzo przychylnie do tworzonych drużyn odnosiło się: Towarzystwo Polek, a także Związek Kół Abstynentów, "Filarecja", Towarzystwo Wycieczkowe "Jaskółka" oraz Towarzysto "Eleusis" (Elsowie), za to nieprzychylnie traktował powstające drużyny "Sokół" - dla którego harcerstwo było to organizacją konkurencyjną.
W grudniu 1920r. odbyły się kolejne dwa kursy harcerskie w Patoce: męski od 16 do 22 grudnia (uczestników wraz z instruktorami było 20), oraz żeński od 11 do 16 grudnia (także 20 uczestniczek wraz z instruktorkami).
Ze względu na brak informacji o działalności drużyn harcerek i harcerzy na terenie powiatu lublinieckiego - po plebiscycie, który odbył się w 21 marca 1921r. - można przyjąć, że większość drużyn nie przetrwała próby czasu. Zarówno Marian Kukiel, jak i Władysława Keniżanka wyjechali ze Śląska w kwietniu 1921r. Pierwsza drużyna harcerska w Lublińcu powstaje dopiero na jesień 1922r. a w Koszęcinie dopiero w 1926r.
Na podstawie:
Sprawozdania z pracy Inspektoratu Harcerskiego z 1920r. - Kwartalnik Opolski 1974r. - Piotr Stawecki
Harcerstwo Śląskie 1920-1930 - Zarząd Śląski ZHP 1931r.
Zdjęcia:
Archiwum Hufiec Lubliniec
Wikipedia
Harcerstwo Śląskie 1920-1930 - Zarząd Śląski ZHP 1931r.
Dumni z Niepodległej - Kwatera Główna ZHP, 2018r.