Biografie Harcerskie
Janina Kłopocka urodziła się 18 sierpnia 1904 w Koźminie (województwo wielkopolskie) w rodzinie Jana i Marianny Kłopockiej z domu Niedźwiedzińskiej. Mając cztery lata wraz z mamą i rodzeństwem: Łukcją i Marianem wyjechała do Berlina, gdzie już od roku pracował jej ojciec. Uczęszczała do prywatnej katolickiej szkoły dla dziewcząt "Schweringsches Lyzeum fur Madchen".
Kamienica w Berlinie w której mieszkali Kłopoccy
W 1914r. spotkała ją tragedia - ojciec Jan Kłopocki - został zmobilizowany i wysłany na front wschodni. Tam po trzech miesiącach zginął. W tym samym czasie Janina wraz z rodzeństwem wstąpiła do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Berlinie.
Janina Kłopocka
Po ukończeniu liceum (1921r.) zachęcana przez otoczenie uczy się prowadzenia księgowości na rocznym kursie dla urzędników bankowych w Selekta der Kaufmannischen Schulen der Handelskammer Berlin. W międzyczasie jeździ na Śląsk do Michałowic gdzie mieszka jej ciocia Helena Lissowska (siostra matki), gdzie organizuje dla mieszkańców regionu przedstawienia mające pobudzić uczucia patriotyczne tzw. "żywe obrazy". Tam też powstają jej pierwsze prace artystyczne.
Pokaz "Żywe obrazy" w Michałkowicach
Latem 1923r. zostaje słuchaczką Instytutu Edukacyjnego przy Muzeum Rzemiosł Artystycznych w Berlinie, gdzie pobiera nauki przez rok, w tym też czasie zostaje członkiem Związku Polaków w Niemczech. W 1925r. jej prace ukazują się w niemieckich i austriackich czasopismach katolickich, a z biegiem czasu, także w magazynie ilustrowanym "Zdrój" wydawanym po polsku w Opolu. W 1929r. dzięki wsparciu Związku Obrony Kresów Zachodnich rozpoczyna studia na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (studia zakończy w 1936r). W 1930r. pracuje dla Związku Polaków w Niemczech jako graficzka. Projektuje między innymi winiety, elementy graficzne i okładki miesięcznika "Młody Polak w Niemczech".
W 1932r. powierzono Janinie Kłopockiej opracowanie znaku symbolizującego łączność niemieckich Polaków z Narodem i Ojczyzną, w Rzeszy Niemieckiej posługiwanie się bowiem flagą biało-czerwoną czy symbolem Orła Białego było zabronione. Tak powstaje "Rodło" - charakterystyczny biały zygzak złożony z trzech linii - symbolizujących Wisłę płynącą gór do morza, wraz z zaznaczonym Krakowem jako kolebką kultury polskiej, symbolem trwania i ciągłości Państwa Polskiego. Symbol ten został umieszczony na czerwonym tle. Sama nazwa "Rodło" powstała na bazie dwóch słów rodzina i godło.
Rodła szybko zyskuje olbrzymią popularność. Zanku zaczynają używać w nieco zmienionej wersji także Polskie Towarzystwa Śpiewacze w Niemczech, Związek Młodzieży Polskiej w Niemczech czy Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech.
Logo Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech
W 1932r. Kłopocka wykonuje drzeworyt "Madonna z Dzieciątkiem" na którym Matka Boska ubrana jest w polski strój ludowy. Ta jej praca staje się bardzo popularna wśród członków Związku Polaków w Niemczech i jako "Matka Boska Radosna" - otrzymuje w Zarzewiu nawet własną kaplicę.
Matka Boska Radosna
W 1934r. obejmuje posadę kierownika graficznego w Centrali Prasowej Związku Polaków w Niemczech w Berlinie, gdzie projektuje dekoracje na uroczystości, plakaty, odznaki.
W latach 1937r. Janina Kłopocka przygotowuje i maluje cykl malowideł „Polski rok obrzędowy” na ścianach Domu Polskiego w Zakrzewie. Cykl składa się z 16 obrazów przedstawiających tradycyjne polskie zwyczaje i obrzędy takie jak np. „Dożynki”, „Święcenie bydła na wiosnę”, „Gwiazdka”, „Kolędnicy”, „Gaik”, „Puszczanie wianków”
Polski rok obrzędowy - "Wieczerza wigilijna"
Wrzesień 1939r. zastaje ją w Warszawie. Podczas okupacji należy do konspiracji walczącej z Niemcami, nosi pseudonim „Lubomira”. Pełni funckję łączniczki Zarządu Głównego „Zrywu” i Komendy Głównej KPN do spraw specjalnych, a także kierowniczki kolportażu KPN w Warszawie. W 1944r. na kilka dni przed wybuchem powstania, wyjeżdża do Częstochowy, gdzie doczekała końca wojny. Podczas powstania zostaje zniszczona część jej dorobku artystycznego.
W marcu 1945r. przenosi się do Olesna. Tam zostaje kierownikiem referatu Kultury i Sztuki Starostwa. Jej zadaniem jest zabezpieczenie i inwentaryzacja dzieł sztuki ocalałych z działań wojennych. Niespodzianie też spotyka w mieście swojego brata Mariana. Po ponad rocznym pobycie w Oleśnie, Kłopocka w końcu kwietnia 1946r. powraca do Warszawy. Tam podejmuję pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu jako graficzka.
Pierwszy polski dokument tożsamości Janiny Kłopockiej
wydany podczas pobytu w Oleśnie
We wrześniu 1949r. zostaje aresztowana. Przez trzy lata była przesłuchiwana i przetrzymywana w piwnicach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1952r. zostaje skazana za publikowanie w latach 1938-1939 w piśmie "Zadruga" treści propagujących ideologię faszystowską na 4 lata i 8 miesięcy więzienia. Pobyt w więzieniu niszczy jej zdrowie. W 5 marca 1953r. umiera Stalin, zmienia się sytuacja polityczna i Janina Kłopocka na kilka miesiący przed upływem kary - 3 grudnia 1953r. zostaje zwolniona z więzienia.
Janina Kłopocka po odzyskaniu wolności
Kłopocka postanawia walczyć o swoje dobre imię, co skutkuje pełne uniewinnieniem przez Sąd Najwyższy w Warszawie w w 1958r. Nadal tworzy i pracuje, jednak już nie tak aktywnie jak przed pobytem w więzieniu. Ilustruje książkę "Dobry Mirali" a także "Poemat perski", czy wykonuje linoryt "Dama renesansowa". Umiera 2 lutego 1980 w Henrykowie koło Warszawy, jednak zgodnie z jej ostatnią wolą zostaje pochowana w Oleśnie.
Trumna Janiny Kłopockiej okryta flagą narodową z Rodłem
Pogrzeb artystki odbył się 5 marca na cmentarzu komunalnym w Oleśnie. Trumnę z Jadwigą Kłopocką okrywał specjalny sztandar uszyty przez Helenę Lehr (działaczkę harcerską Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech, dziennikarkę). Obecny na jej pogrzebie Jan Edmund Osmańczyk (przyjaciel zmarłej, publicysta, politolog, poseł) zwrócił się do harcerzy oleskich tymi słowami: "Drodzy Młodzi Przyjaciele" Nie ma zwyczaju, aby sztandar składany był do grobu. Sztandar ma zawsze pozostawiać wśród żywych. Historyczny już w tej chwili sztandar Rodła, który okrywał trumnę Janiny Kłopockiej przekazuję Hufcowi Harcerskiemu w Oleśnie. Niech co roku, w rocznicę urodzin i w rocznicę zgonu Janiny Kłopockiej pełnią honorową straż przy Jej grobie Harcerze Oleskiego Hufca. Ale co dziń jak głosi Czwarta Prawda Polaków i tak jak żyła Janina Kłopocka - służcie narodowi".
Edmund Osmańczyk przemawia na pogrzebie Janiny Kłopockiej
Z inicjatywy Edmunda Osmańczyka w latach 80-tych odsłonięto w Warszawie, w domu w którym Janina Kłopocka mieszkała przez ponad 20 lat (Chmielna 12) tablice pamiątkową. W Koźminie w 2014r także osłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Janinie Kłopockiej.
Harcerze olescy - nie zapomnieli o Janinie Kłopockiej co roku w Dzień Wszystkich Świętych wystawiają wartę przy grobie Janiny Kłopockiej. Niestety w czasie likwidacji Hufca Olesno - zaginał sztandar z Rodłem. Do dzisiaj nie udało się go odnaleźć.
Grób Janiny Kłopockiej na cmentarzu w Oleśnie
Opracowane na podstawie:
Kłopocka - Tomasz Lissowski
https://www.porta-polonica.de/pl
Wikipedia
Zdjęcia:
Kłopocka - Tomasz Lissowski
https://www.porta-polonica.de/pl
Wikipedia
http://kozmin.pttk.pl
https://fotopolska.eu
Archiwum Hufca ZHP Lubliniec